ANATOMI DAN FISIOLOGI MATA

          Struktur dalam mata terdiri daripada tiga lapisan utama iaitu lapisan luar, lapisan tengah dan lapisan dalam. Pada setiap tunik ini terdapat bahagian penting yang saling berkaitan antara satu dengan yang lain.

Tunik Luar ( Lapisan Pertama )

Lapisan ini merupakan lapisan yang kuat kerana lapisan tersebut bertindak sebagai perisai kepada bola mata bagi melindunginya daripada sebarang tekanan dan benda keras yang boleh mencederakan mata. Lapisan ini juga menyediakan tempat pelekat bagi otot intrinsik yang berfungsi menggerakkan bola mata. Struktur yang terdapat pada bahagian ini ialah :

Kornea

Kornea atau dikenali juga sebagai selaput bening adalah sebahagian sklera yang terdapat pada bahagian hadapan bola mata. Kornea meliputi 1/6 bahagian sklera. Kornea juga merupakan tingkap bagi mata. Kornea adalah lapisan bening yang lut sinar berbentuk seperti kubah. Kornea membolehkan cahaya menembusinya dan mempunyai kemampuan untuk membiaskan cahaya masuk ke dalam mata. Kornea membantu untuk mendapatkan kadar penglihatan yang lebih baik dan jelas kepada individu yang tidak mengalami gangguan pada bahagian kornea tersebut. Sekiranya berlaku kerosakan yang kecil pada bahagian kornea, akan mengakibatkan gangguan penglihatan yang berat.

Sklera

Sklera adalah lapisan paling luar pada bola mata yang berwarna putih. Lapisan ini kelihatan putih akibat pembalikan cahaya yang banyak pada permukaa serat yang lut sinar. Sklera melekat longgar pada koroid oleh tisu. Selaput putih ini merupakan jaringan pelindung bola mata paling luar. 5/6 bola mata dibungkus oleh selaput putih sklera ini.

Tunik Tengah ( Lapisan Kedua )

Koroid

Koroid merupakan lapisan tengah di antara retina dan sklera. Koroid bermula dari tepi saraf optik di bahagian belakang dan bersambung ke korpus silari di bahagian depan. Lapisan koroid merupakan lapisan berpigmen yang mengandungi banyak kapilari darah dan berwarna gelap. Lapisan ini berfungsi membekalkan makanan dan oksigen kepada retina. Selain itu, lapisan ini juga berfungsi menyerap dan mengelakkan pantulan cahaya ke dalam mata. Sekiranya terdapat gangguan pada lapisan koroid, gangguan fungsi pada bahagian retina akan berlaku.

Badan Siliari

Badan siliari terdiri daripada susunan otot-otot polos yang dikawal oleh sistem saraf automatik. Badan siliari berfungsi menarik kanta melalui ligamen gantung yang bersifat elastik dan lut sinar. Tarikan ini menyebabkan bentuk kanta boleh dimodifikasikan untuk memfokuskan objek jauh dan dekat supaya dapat dilihat dengan jelas. Apabila otot pada badan siliari ini mengecil, tekanan ligamen gantung akan berkurangan dan menyebabkan kanta hanya ditarik sedikit. Sebaliknya apabila otot badan siliari mengendur, kanta akan mengembung sedikit. Ini membolehkan kanta memfokus objek yang jauh dengan lebih tepat supaya imej yang terhasil lebih jelas.

Iris

Iris merupakan bahagian yang berwarna pada mata dan dibasahi oleh akueus humor pada kedua-dua belah permukaannya. Iris mempunyai pigmen melanin yang menentukan warna bagi mata. Bagi orang yang berkulit putih, warna mata adalah biru kerana pigmen gelap pada bahagian iris posterior kelihatan biru. Sebaliknya bagi mereka yang berkulit gelap atau hitam, terdapat banyak pigmen yang termendap pada lapisan anterior dan stroma, menyebabkan warna iris bertukar menjadi kelabu. Sekiranya terdapat lebih banyak pigmen, iris akan kelihatan coklat. Mereka yang tidak mempunyai pigmen adalah penghidap albinism. Bagi individu yang menghidap albinism, mata mereka kelihatan merah jambu kerana darah di dalam salur darah koroid dapat dilihat.

    

      Iris juga terdiri daripada otot-otot sirkurlar dan radial yang terdapat pada pupil( anak mata). Otot ini berfungsi mengawal saiz anak mata di mana iris boleh membesar dan mengecil supaya kuantiti cahaya yang masuk ke dalam mata dapat dikawal. Kuantiti cahaya yang mencukupi diperlukan supaya ketajaman penglihatan terhasil.

Tunik Dalam ( Lapisan Ketiga )

Retina

Lapisan ini terdiri daripada lapisan retina yang bersaraf ( nervous tunic ). Retina merupakan struktur yang penting kerana lapisan tersebut mengandungi banyak saraf yang berhubung dengan sel-sel penglihatan yang peka kepada cahaya. Imej yang terfokus di retina aka dihantar dalam bentuk impuls elektrik ke bahagian penglihatan pada otak ( korteks cerebral ) oleh saraf optik. Retina mempunyai sel-sel penglihatan yang penting iaitu sel rod dan sel kon. Kedua-dua sel ini sangat peka kepada cahaya. Sel rod merupakan reseptor ( penerima ) untuk penglihatan waktu malam atau gelap ( penglihatan skotoptik ). Sel konpula sensitif terhadap cahaya pada waktu siang atau terang ( penglihatan fotopik ). Selain itu, sel kon juga bertanggungjawab terhadap penglihatan warna. Di bahagian tengah retina terdapa macula dan fovea iaitu bahagian yang amat sensitif untuk ketajaman penglihatan. Di samping itu, terdapat satu bahagian pada retina yang dipanggil titik buta iaitu bahgian yang langsung tidak mengandungi sel kon dan sel rod. Jika cahaya terfokus pada bahagian ini, sebarang imej tidak akan terbentuk. Bahagian ini merupakan tempat keluarnya saraf optik.

Struktur Lain

Kelopak Mata

Kelopak mata mempunyai kemampuan untuk terbuka dan tertutup. Kelopak mata akan menutup setiap 16 detik untuk membasahi mata supaya tidak menjadi kering. Mata akan menjadi kering sekiranya tidak tertutup untuk beberapa lama. Kelopak mata berfungsi melindungi mata dengan menutup mata secara automatik apabila benda tajam, angin terlalu kuat, cahaya terlalu terang, peluh atau benda asing kecil yang tekena bulu mata maka kelopak mata secara tidak sedar akan menutup mata dengan serta-merta. Pada keadaan tertentu kelopak mata sentiasa tertutup seperti ketika sakit atau keadaan tidak sedar. Kerdipan mata yang bertujuan membasahi mata menyebabkan kelopak mataakan tertutup dan terbuka. Kerdipan ini mengelakkan kekeringan mata supaya mata tidak rosak.

Glemaca ( Vitreous Gel )

Vitreous gel merupakan jisim separuh pepejal. Ia bersifat lembut, mengandungi bahan gelatin  yang berkaca tanpa warna yang mengisi  4/5 bahagian rongga bola mata. Cairan ini berfungsi memelihara bola mata supaya mempunyai bentuk bulat dan tetap. Badan kaca ini bersifat bening yang lut sinar dan membolehkan cahaya menembusinya. Jika berlaku kekeruhan seperti pendarahan, cahaya aka terhalang dan menyebabkan keupayaan penglihatan terjejas.

Kanta

Kanta kristilan merupakan struktur lut sinar yang bersifat kenyal dan tidak mengandungi salur darah. Kanta ini berbentuk cembung ( biconcave ) dan dibungkus oleh kapsul elastik dan berkaca. Lengkungan permukaan kanta berubah mengikut umur iaitu berbentuk sfera ketika bayi, berbentuk sederhana cembung setelah remaja dan menjadi nipis ketika tua.

      Kanta berfungsi memfokuskan cahaya yang masuk ke dalam mata ke bahagian retina. Kanta akan mengubah bentuknya bergantung kepada jarak objek yang dilihat melalui proses akomodasi. Sekiranya objek yang dilihat berada pada jarak dekat, bentuk kanta adalah cembung, manakala objek yang berada pada kedudukan yang jauh menyebabkan bentuk kanta lebih cekung. Kekenyalan kanta akan berkurangan mengikut peningkatan usia. Pada usia 40 tahun ke atas, kanta tidak lagi elastik dan tidak membolehkan proses akomodasi berlaku. Keadaan ini menyebabkan berlakunya rabun yang dipanggil presbiopia.

Pupil ( Anak Mata )

Anak mata atau pupil merupakan lubang yang terdapat pada selaput iris. Pupil membolehkan cahaya masuk ke dalam bola mata secara refleks. Saiz anak mata berubah mengikut keadaan gelap dan terang di mana pupil ini berperanan seperti diafgram sebuah kamera. Jika cahaya terlalu kuat maka penglihatan akan menjadi silau. Ini mengakibatkan pupil mengecil supaya cahaya yang masuk ke dalam mata tidak terlalu banyak. Sekiranya kuantiti cahaya yang masuk ke dalam mata terlalu banyak, kerosakan mata akan berlaku. Dalam keadaan yang gelap atau kurang cahaya, pupil akan menjadi lebar kerana kuantiti cahay yang banyak diperlukan untuk melihat dengan jelas. Tindakan pupil mengecil dan melebar adalah tindakan spontan yang automatik.

Lakrimal Apparatus

Bahagian ini terdiri daripada kelenjar lakrimal, salur lakrimal dan pundi lakrimal. Fungsi utamanya ialah untuk menghasilkan air mata. Air mata yang dikeluarkan mengandungi enzim yang dikenali sebagai lysozyme yang berfungsi melawan jangkitan bakteria yang cuba memasuki mata. Fungsi air mata juga adalah untuk membasahi permukaan optikal supaya kornea dapat berfungsi dantidak mudah kering serta memudahkan pergerakan kelopak mata.

Otot Mata

Ada enam otot mata yang berfungsi memegang sklera. Empat di antaranya disebut otot rektus ( rektus inferior, rektus superior, rektus eksternal, dan rektus internal ). Otot rektus berfungsi menggerakkan bola mata ke kanan, ke kiri, ke atas dan ke bawah. Dua otot lagi ialah otot obliq atas ( superior ) dan otot obliq bawah ( inferior ). Sekiranya berlaku kerosakan pada otot mata atau otot tidak berfungsi dengan sempurna, individu tersebut akan mengalami juling di mana bola mata akan bebas bergerak tanpa kawalan. Kejadian ini mengganggu proses memfokus objek dengan tepat supaya imej yang terhasil jelas.

Saraf Optik

Saraf optik merupakan kumpulan saraf yang bersambung ke otak. Saraf optik adalah saraf cranial. Dua saraf optik bertemu dan membentuk ‘optic chiasma’ di bahagian otak. Ia menyalurkan maklumat penglihatan daripada mata ke otak. Fiber optik bermula daripada lapisan retina dan kemudian berkumpul di bahagian belakang mata. Ia menembusi lapisan sklera dan keluar daripada biji mata sebagai saraf optik.

PENGENALAN KEPADA MASALAH PENGLIHATAN

Definisi masalah penglihatan dari segi pendidikan bermaksud sekumpulan kanak-kanak yang memerlukan pendidikan khas kerana masalah penglihatan. Kaedah penyampaian pembelajaran dan bahan bantu mengajar perlu diadaptasikan dengan keperluan kanak-kanak ini supaya dapat mengoptimakan pembelajaran dan pencapaian mereka.

Murid-murid di program ini juga mengikuti pelajaran yang sama seperti diikuti oleh murid normal. Yang berbeza adalah kaedahnya, di mana murid-murid ini didedahkan kepada penggunaan bahan cetak yang dibesarkan saiz tulisannya bagi yang rabun manakala bagi yang buta mereka akan diajar menggunakan Braille. Program ini juga disediakan dalam dua jenis iaitu sekolah khas dan di sekolah biasa (bagi program integrasi)

Kanak-kanak ini memerlukan kurikulum khas yang khusus dan kaedah pengajaran yang sesuai dengan ketidakupayaan mereka. Masa mereka di sekolah adalah masa yang amat berharga yang perlu digunakan sepenuhnya  untuk meminimumkan kesan kecacatan terhadap keupayaan mereka.

KLASIFIKASI LOW VISION DAN BLIND MENGIKUT UKURAN KETAJAMAN PENGLIHATAN DAN AKUITI VISUAL.

Terdapat dua kategori utama dalam masalah penglihatan iaitu buta dan rabun warna ataupun disebut penglihatan terhad ( low vision). Pertubuhan kesihatan dunia (WHO) mendefinisikan kedua-dua kategori di atas sebagai:

• Kebutaan: 

      Penglihatan kurang daripada 3/60, pada mata yang terbaik ataupun medan penglihatan kurang daripada 10 darjah setelah menerima rawatan ataupun pembetulan biasa (refractive)

• Rabun ataupun penglihatan terhad (low vision):

      Penglihatan kurang dari 6/18 sehingga persepsi cahaya pada mata yang terbaik ataupun medan penglihatan kurang daripada 10 darjah sesudah rawatan ataupun pembetulan biasa (refractive). Individu dengan penglihatan terhad dapat melakukan tugas seharian menggunakan deria penglihatan.

Terdapat beberapa tahap masalah penglihatan yang membezakan antara buta dengan penglihatan terhad ataupun low vision berdasarkan ujian visual akuiti dan juga adaptasi pendidikan khas. Masalah penglihatan dapat di lihat dalam tahap berikut:

• Sederhana

      Masalah pada tahap sederhana masih membolehkan kanak-kanak melihat cahaya dan menjalankan aktiviti melibatkan deria penglihatan dengan menggunakan alat Bantu khas seperti kanta.

• Teruk

      Masalah pada tahap teruk menyebabkan kanak-kanak mungkin memerlukan lebih banyak masa dan tenaga dalam menjalankan aktiviti malah mengalami kesukaran melakukan aktiviti berkaitan penglihatan termasuk mobiliti, walaupun dengan bantuan alat khas.

• Sangat teruk

      Masalah pada tahap sangat teruk mengakibatkan kanak-kanak menghadapi kesukaran melakukan aktiviti visual seperti membaca dan mobiliti serta perlu bergantung pada deria-deria lain.

Di bawah ini adalah pandangan mata oleh seseorang yang mempunyai masalah penglihatan :